Երբեք չէի մտածի, որ կհանեմ փողկապս, կհագնեմ հին բաճկոնս և կձևացնեմ, թե 86 տարեկանում սնանկ եմ, բայց այդ օրը իմ սուպ երմարկետում տեղի ունեցածը ընդմիշտ փոխեց իմ ժառանգությունը…Իմ անունը պարոն Հարթլի է։ Յոթանասուն տարի շարունակ ես կառուցել եմ Lone Star Markets ցանցը՝ պատերազմից հետո փոքրիկ վաճառասեղանից մինչև հինգ նահանգներ ընդգրկող կայսրություն։
Երբ կինս մահացավ՝ մեզ անզավակ թողնելով, ես ինքս ինձ հարց տվեցի, որը գիշեր-գիշեր տանջում էր ինձ. ո՞ւմ վստահեմ այս ամե նը։ Ոչ թե փայլուն փողկապներով փաստաբաններին կամ մենեջերներին, որոնք բարձրանում էին պաշտոններ՝ միջնորդավճարների համար, այլ այն մարդուն, ով հասկանում է, որ արժանապատվությունն ավելի կարևոր է, քան արտաքին տեսքը։
Հասկանալու համար, թե ինչպես են մարդիկ իրականում վերաբերվում միմյանց, որոշեցի թեստ հանձնել։ Հագա մաշված հագուստ, թաշկինակով քսեցի դեմքս, մազերս աճեցրի և մտա իմ սուպերմարկետներից ամենամեծը՝ քողարկված որպես անօթևան։
Առաջին իսկ պահից ես արհամարհանքի զգացում զգացի։ Վաճառողուհիները փոխանակեցին հայացքներ և շշնջացին. «Նա գարշ ահոտ է»։ Ինչ-որ մեկը մի երեխայի քաշեց ու տարավ, կարծես հուսահատորեն պաշտպանելով նրան տաբատի վարակիչ բիծից։ Մենեջերը՝ նույն Իթան Բրուքսը, որին ես մի ժամանակ մեծացրել էի ամենասկզբից, մոտեցավ և խնդրեց ինձ հեռանալ. «Մենք չենք ուզում, որ մեր հաճախորդները անհարմար զգան»։
Ես քայլում էի միջանցքներով, սիրտս կծկվում էր. սրանք այն մարդիկ էին, որոնց աշխատավարձը ես վճարում էի, որոնց ընտանիք ներին կերակրում էի։ Եվ հանկարծ, երբ պատրաստվում էի հեռանալ, ինչ-որ մեկը դիպավ ուսիս։ Դա մոտ երեսուն տարեկան մի երիտասարդ էր՝ մաշված անվանական պիտակով, որի վրա գրված էր՝ «Լուկաս՝ օգնական մենեջեր»։ Նա ինձ տարավ անձնակազմի սենյակ, տաք սուրճով և թարմ սենդվիչով հյուրասիրեց ինձ և նստեց իմ դիմաց։
«Դու նման ես հորս», — հանգիստ ասաց նա։ Նա ասաց, որ հայրս մահացել է մեկ տարի առաջ, որ նա խիստ է եղել, շատ բան է տեսել, բայց միշտ հարգանք է սերմանել մարդկանց նկատմամբ։ «Ես չգիտեմ քո պատմությունը», — ավելացրեց Լուկասը, — «բայց ես հարգում եմ քեզ որպես անձնավորություն»։
Այդ պահին ես հասկացա, որ ընտրությունը հեշտ չի լինելու։ Ինձ օգնելը հեշտ էր, բայց ո՞ւմ էի ուզում քսան տարի անց իմ ցանցի ղեկ ին։ Մի մարդու, ով գիտի կերակրել, լսել և չդատել իր քողարկմամբ։ Ես գտա ոչ միայն մենեջերի, այլև մարդկային արժանապատվու յան պահապանի։
Հաջորդ օրը ես պաշտոնապես վերադարձա՝ փաստաբաններով և փաստաթղթերով։ Ես հայտարարեցի. «Լուկասը կլինի հիմնական խանութներից մեկի տնօրենը և կարող է ժամանակի ընթացքում ավելի շատ վաստակել»։ Իմ հարազատների և որոշ բարձրաստիճ ան մենեջերների աչքերում դժգոհության մի կայծ փայլատակեց։ Իմ զարմուհի Կամիլան, ով վաղուց էր աչք դրել ժառանգության վրա, բացականչեց.
Դուք կայսրություն եք հանձնում սուրճ վաճառողին։ Որտե՞ղ է տրամաբանությունը։ Որտե՞ղ է ընտանիքը»։
Եվ այդ ժամանակ սկսվեց առեղծվածը. իմ փաստաբանի սեղանին հայտնվեց անանուն նամակ. «Մի՛ վստահեք Լուկասին։ Ստուգեք Հանթսվիլի բանտը, 2012 թվական»։ Մենք ստուգեցինք, և պարզվեց, որ տասնինը տարեկանում Լուկասը իսկապես դատապարտվել էր մեքենայի գողության համար և տասնութ ամիս անցկացրել էր։ Նա անկեղծորեն պատմեց ինձ իր անցյալի մասին՝ իր երիտասարդ ության սխալի, այն ժամանակաշրջանի մասին, երբ նա դարձավ այն մարդը, որով նա հիմա նույնքան հպարտ է, որքան այն մարդը, որը հետագայում դարձավ։
Սակայն Կամիլան հիշեցրեց ագահության հին վախերը. «Եթե դուք բիզնեսը հանձնեք օտարի, մենք ամեն ինչ կոչնչացնենք»։ Մի գիշ եր ես տեսա նրան սեյֆի մոտ և հասկացա, որ պայքարը մարդկանց հետ չէ, այլ նրանց ներսում գտնվող ագահության։
Լուկասը, իմանալով խնդիրների և խարդավանքների մասին, ինձ ասաց մի պարզ արտահայտություն. «Ես չեմ ուզում քո փողը։ Ես ուզում եմ ուրիշներին հնարավորություն տալ, ինչպես ինձ մի ժամանակ հնարավորություն տրվեց»։ Նրա ձայնը լի չէր ձևական սրբ ությամբ. այն տաք և հաստատուն էր։
Այնուհետև ես վերջնական որոշում կայացրի. անպատասխանատու կերպով չհանձնել ցանցը, այլ ստեղծել հիմնադրամ՝ «Մարդկային արժանապատվության հիմնադրամ», որը կծառայի որպես խանութների ցանցի առաքելություն և աջակցություն։ Կապիտալի մի մա սը գնաց հիմնադրամին, որը զբաղվածության և վերապատրաստման ծրագրեր էր ապահովում խոցելի խմբերի մարդկանց համար՝ նախկին դատապարտյալներ, անօթևաններ, միայնակ մայրեր։ Լուկասը դարձավ հիմնադրամի տնօրենը։ Կամիլան, զրկված լինելով գումարի նկատմամբ անմիջական վերահսկողությունից, վիճեց ինձ հետ, բայց նա ոչ մեկի հետ հաշտվելու հնարավորություն չուներ, բացի իր սեփական արտացոլանքից։
Ժամանակն անցավ։ Հիմնադրամը սկսեց փոխել կյանքեր. մարդիկ, որոնցից հասարակությունը մեջք էր շրջել, գտան աշխատանք, բնակարան և, ամենակարևորը՝ հարգանք։ Lone Star խանութները հայտնի դարձան ոչ միայն իրենց ընտրանիով և զեղչերով, այլև նրանով, որ վաճառասեղանի հետևում անցյալ ունեցող մարդը կարող էր կանգնել և լինել լավ աշխատող, հայր կամ հարևան։ Լուկասը զարգացավ որպես առաջնորդ. նա խիստ էր անհրաժեշտության դեպքում, նրբանկատ՝ նրբանկատ, և միշտ հիշեցնում էր ինձ հետևի սենյակում գտնվող այդ տաք սենդվիչը։
Ութսունվեցը ճշմարտությունը թաքցնելու տարիք չէ։ Ես ամեն ինչ չթողեցի «ընտանիքի» վրա, որը կգար և կկուլ տար իմ ժառանգ ությունը՝ առանց հարցեր տալու։ Ես իմ ցանցը թողեցի այն մարդկանց, ովքեր գիտեն արժանապատվության արժեքը։ Երբ ես հիմա անցնում եմ խանութով, այլևս դիմակի ետևում չէ, մարդիկ մոտենում են ինձ ոչ թե դեղատոմսի կամ զեղչի համար՝ մարդիկ շնորհա կալություն են հայտնում ինձ նոր աշխատանքի, այն հնարավորության համար, որը նախկինում ինձ չէին տվել։
Այն օրը, երբ ձևացա, թե անօթևան եմ, ինձ ամենաարժեքավոր դասը սովորեցրեց. հարստությունը մարում է, բայց մարդկությունը՝ մնում։ Եվ եթե իմ հետքը այս աշխարհում չափվում է նրանց ժպիտներով, որոնց ես օգնել եմ ոտքի կանգնել, ապա ես ճիշտ ընտրութ յուն եմ կատարել։
