Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հոկտեմբերի 14-ի համարում:
Հայ-ռուսական տնտեսական համագործակցության միջկառավարական հանձնաժողովի իրար հաջորդող նիստերը, որոնք անց են կացվում մեկ Մոսկվայում, մեկ Երեւանում, արդեն դարձել են սովորական, կարելի է ասել՝ անհետաքրքիր, եւ կորցրել երբեմնի հմայքը: Իսկ ի՜նչ ժամանակներ էին, ի՜նչ հարցեր էին լուծվում այդ նիստերի ժամանակ: Հիշենք միայն «Գույք` պարտքի դիմաց» գործարքը: Այն ժամանակ հանձնաժողովի ռուսաստանյան համանախագահը փոխվարչապետ էր` Իլյա Կլեբանովը: Հիմա համանախագահը ընդամենը ՌԴ տրանսպորտի նախարարն է` Իգոր Լեւիտինը: Չնայած, հայկական կողմի համանախագահը ՊՆախարար Սերժ Սարգսյանն էր եւ հիմա էլ նա է: Ինչեւէ, երեկ Երեւանում ավարտվեց այդ հանձնաժողովի հերթական նիստը: Դրա ավարտից հետո հանձնաժողովի համանախագահները հանդես եկան մամուլի ասուլիսով, որի ժամանակ հնչած առաջին հարցը վերաբերում էր հենց «Գույք` պարտքի դիմաց» համաձայնագրի իրականացմանը:
Ըստ այդմ, ինչպես հայտարարվում էր երեք տարի առաջ, ՌԴ սեփականությունը դարձած ձեռնարկություններում իրականացվելու են ներդրումներ եւ ստեղծվելու են նոր աշխատատեղեր: Սակայն այդ ձեռնարկություններում ոչ մի բան չի փոխվել: Սա չի թաքցնում նաեւ Լեւիտինը: «Համարում եմ, որ մինչ այս պահը Ռուսաստանը չի կատարել բոլոր այն պայմանները, որոնցով տրվել են այդ ձեռնարկությունները: Դուք գիտեք, որ այդ ձեռնարկությունները տրվել էին պարտքերի դիմաց, եւ Ռուսաստանը պետք է այնտեղ կազմակերպեր արտադրություն: Սակայն մինչ այժմ մենք չենք որոշել, թե ինչ տիպի արտադրանք կարող է թողարկվել այդ ձեռնարկություններում` ռազմական նշանակությա՞ն, թե՞ քաղաքացիական»,- ասաց Լեւիտինը լրագրողների հարցին ի պատասխան: Նույնիսկ Ս.Սարգսյանը այս խոստովանությունը գնահատեց անկեղծ: Բայց ի՞նչ է լինելու հետո:
Նախորդ նիստի ժամանակ կողմերը պայմանավորվել են ստեղծել աշխատանքային խումբ այդ ձեռնարկությունների աշխատանքը կազմակերպելու համար: Ըստ Լեւիտինի, այս նիստի ընթացքում աշխատանքային խումբը աշխատել է եւ մինչեւ այս տարեվերջ կամ հաջորդ տավա սկզբին այդ խումբը կհայտնի, թե ինչ արտադրանքների մասին է խոսքը: «Ռուսաստանը հասկանում է ամբողջ պատասխանատվությունը այդ ձեռնարկությունների համար: Մենք դրանք վերցրել ենք, մենք պետք կազմակերպեինք դրանց աշխատանքը, եւ դա կետերից մեկն է, որը Ռուսաստանը մինչ այժմ չի կատարել»,-ասաց Լեվիտինը: Ս.Սարգսյանն էլ ավելացրեց, որ այդ ընկերությունների գործունեության բոլոր տեխնիկական խոչընդոտները հանված են: Միեւնույն ժամանակ վերջինս նշեց, որ այժմ կա խնդիր այդ ձեռնարկությունների համար պատվերներ ձեւավորելու առումով: Սակայն Սարգսյանը վստահ է, որ այդ խնդիրը «անպայման լուծվելու է»:
Ինչ վերաբերում է ռազմական, թե քաղաքացիական արտադրանքին, ապա ռուսական օրենսդրությունը ինչ-որ սահմանափակումներ ունի իր երկրի տարածքից դուրս ռազմական արտադրանք թողարկելու հետ կապված: Սակայն Լեւիտինը երեկ հայտարարեց, որ այդ ձեռնարկությունները նման սահմանափակումներից չեն տուժի, քանի որ դրանք հանդիսանում են ՌԴ-ի սեփականությունը: «Ինձ անհանգստացնում է այն հարցը, որ մենք չենք հասկանում, թե ինչ տիպի արտադրանք կարող ենք թողարկել` պաշտպանական նշանակությա՞ն, թե՞ քաղաքացիական, թե՞ միաժամանակ ե՛ւ պաշտպանական, ե՛ւ քաղաքացիական»,- թեման ամփոփեց Լեւիտինը: Իսկ ի՞նչ նորություններ աբխազական երկաթուղու վերագործարկման հեռանկարներից: Լրագրողի հնչեցրած այս հարցին Ս.Սարգսյանը անսպասելի արձագանքեց:
«Ինչո՞ւ ամենակարեւոր հարցը տալիս են վերջում»,-հարցին հարցով արձագանքեց Սարգսյանը: Սա խոսում է այն մասին, որ ասուլիս հրավիրած համանախագահները ամենաշատը սպասում էին հենց այս հարցին: Նշանակում է ասելիք էլ ունեին: Եւ ո՞րն է այդ ասելիքը: «Հոկտեմբերին կստորագրվի ակտ երկաթուղու աբխազական հատվածի ուսումնասիրության մասին: Այդ ուսումնասիրությանը կմասնակցեն Ռուսաստանը, Վրաստանը եւ Աբխազիան: Հաջորդ շաբաթ ռուս-վրացական միջպետական հանձնաժողովը այսպիսի այցով կլինի Վրաստանում: Եւ մենք կունենանք տվյալներ վերականգնողական աշխատանքների ծավալների եւ դրա համար անհրաժեշտ գումարի մասին: Թբիլիսի կատարելիք մեր այցի նպատակներից մեկը լինելու է վրացական կողմի համաձայնություն ստանալը` որ նա համաձայն է աբխազական հատվածով երթեւեկության վարկանգմանը»,- հայտարարեց Լեւիտինը:
Եւ եթե այդ համաձայնությունը ստացվի, ապա Ռուսաստանը, Վրաստանը եւ Հայաստանը կստեղծեն կոնսորցիում, կորոշեն յուրաքանչյուրի մասնակցության չափը եւ կսկսեն վերականգնումը: Ըստ Լեւիտինի, վերականգնողական աշխատանքները կտեւեն մոտ երկու տարի: Անհրաժեշտ գումարը հայտնի կդառնա ուսումնասիրություններից հետո: Ամենագլխավոր խնդիրը, ըստ Լեւիտինի, Ինգուրի գետի վրայի կամրջի վերականգնումն է: Ս.Սարգսյանը, լրացնելով Լեւիտինի ասածները, ընդամենը հայտարարեց, որ Հայաստանը ֆինասական մասնակցություն անպայման ունենալու է այդ վերականգնողական աշխատանքներին, սակայն Հայաստանը ամենաքիչ ներդրումն է անելու՝ համեմատած Ռուսաստանի եւ Վրաստանի հետ:
Նկատենք, որ ուղիղ երեք ամիս առաջ` հուլիսի 14-ին, ՀՀ տրանսպորտի եւ կապի նախարար Անդրանիկ Մանուկյանը իր հրավիրած ասուլիսի ժամանակ հստակ հայտարարել էր. «Մենք ֆինանսական աջակցություն ցույց տալու հնարավորություն չունենք: Այնտեղ խոսքը մեծ գումարների մասին է` շուրջ 150 մլն դոլար, եւ դա զուտ վրացական եւ ռուսական երկաթուղիների խնդիրն է: Որքան այդ երկաթգիծը պետք է մեզ, նույնքան էլ պետք է Վրաստանին»: Վերջինս ընդամենը տեխնիկական աջակցություն էր առաջարկում երկաթուղու վերականգնման աշխատանքներին: Ինչո՞վ է պայմանավորված ՀՀ իշխանությունների դիրքորոշման նման փոփոխությունը՝ առայժմ հայտնի չէ:
Հայկ Գեւորգյան
