Կարո՞ղ եմ ինձ արժանի որդի համարել այն ամենից հետո, ինչ տեղի ունեցավ: Ծերանոցի շեմին՝ ես ցավ էի ապ-րում, երբ իմ ծեր մայրը կանգնած էր պատուհանի մոտ: Ժամանակին կնոջս հետ հարմարավետ կյանք ընտրեցի, իսկ մայրիկիս վտարեցի, հիմա ես տառապում եմ իմ արարքի պատճառով: Ինչպե՞ս կարողացա այդպես վարվել իմ սեփական մոր հետ:
Երեխա ժամանակ կորցրեցի հայրիկիս, նա շուտ հեռացավ մեզանից, իսկ մայրս՝ նոր կյանք սկսելու փոխարեն, ընտրեց ինձ: Նա դեռ երիտասարդ էր և գեղեցիկ, բայց ես էի հիմնական խնդիրը: Նրան ամուսնության առա-ջարկ արեցին, միայն թե նա պետք է լքեր ինձ: Բայց նա երբեք չէր համարձակվում մտածել ինձ լքելու մասին: Մերժելով բոլոր առաջարկները՝ նա աշխատանք էր փնտրում իր մասնագիտությամբ, նա հրուշակագործ էր:
Հաճախ ստիպված էր լինում 2հերթափոխով աշխատել` վճարելու մեր բնակարանային, կենցաղային ծախսերը և ուսմանս համար:Խմորի հետ անընդհատ աշխատելուց նա միշտ ուռած ու կարմիր ձեռքեր ուներ, բայց երբեք չէր բողոքում: Երբ նա գալիս էր ծանր հերթափոխից հետո, միացնում էր թեյնիկը և ինձ կերակրում թարմ թխած խմորեղեններով, և կային այնպիսի օրեր, երբ նրա աշխատավարձը հետաձգվում էր:
Մայրիկը սովորաբար դիտում էր, թե ինչպես եմ ուտում, և միայն այն բանից հետո, երբ ես լիովին կշտանում էի, նա էր սկսում ուտել:Քիչ ուշ միայն հասկացա, որ նա վախենում է ինձ սոված թողնել: Նրա սերն այնքան ուժեղ էր, որ նա զոհաբերվեց ինձ համար: Նա փոխարինեց ինձ համար ամբողջ աշխարհը, իր նման մայրիկ ունենա-լով, ես հայրիկի կարիքը չունեի: Հիշում եմ, որ նա հաճախ էր կրկնում, որ երբեք չի ամուսնանա, որպեսզի իր նոր ամուսինը չնեղացնի ինձ:
Իմ մանկությունը համեմատաբար ուրախ էր, մայրս ամեն ինչ անում էր, չէր քնում, չէր ուտում, բայց երբեք չէր բողոքում: Ամեն ինչ ավելի բարդացավ ավելի ուշ, երբ նրա գործարանը փակվեց, իսկ նրա մոտ մատների արթ-րիտ առաջացավ: Ձեռքի յուրաքանչյուր շարժում նրան աներևակայելի ցավ էր պատճառում, նա այլևս չէր կա-րող աշխատել:
Այդ ժամանակ ես ավարտում էի միջնակարգ դպրոցը և աշխատում էի տեղական կրպակում կես դրույքով: Մաք-րում էի, աղբը թափում, օգնում ապրանքները դասավորել, տեղափոխել ծանր արկղեր, երբեմն էլ ստիպված էի կանգնել դրամարկղի մոտ: Այս աշխատանքի համար ես վարձատրվում էի մթերային ապրանքներով, երբեմն էլ՝ մի քիչ գումարով: Ես խնայում էի մորս դեղորայքի համար և միշտ փորձում էի հաճելի լուրերով հաճեցնել նրան: Իմանալով, որ նա իսկապես վայելում է իմ ակադեմիական հաջողությունների մասին լուրը, ես փորձեցի լավ սովորել:
Կարմիր մեդալով դպրոցն ավարտելուց հետո դիմեցի հայտնի համալսարաններ: Պատասխանը եկավ բավակա-նին արագ, ինձ ընդունեցին գրեթե բոլոր ուսումնական հաստատություններում: Այսպիսով, մայրս և ես տեղա-փոխվեցինք մի մեծ քաղաք:
Կյանքը սկսեց աստիճանաբար բարելավվել, դասերից հետո ես կես դրույքով աշխատում էի սրճարաններում և պահեստներում:Ես լավ վարձատրված էի,և բավականաչափ փող կար սննդի,ծախսերի և կյանքի այլ ուրախութ-յունների համար: Հանրակացարանում ինձ սենյակ հատկացրին որպես լավագույն ուսանողներից մեկը, որտեղ ապրում էինք ես և մայրս: Ես նրան տանում էի թանգարաններ, թատրոններ և կինոթատրոն, ցույց էի տալիս քաղաքը, լավ զգեստներ էի գնում և փորձում էի զվարճացնել նրան:
Ամեն ինչ հիանալի էր, մինչև ես չհանդիպեցի նրան: Չգիտեմ՝ նա իմ առաջին սե՞րն էր, թե՞ իմ ճակատագիրը կործանողը: Երբ ես երկրորդ կուրսում էի, ես հանդիպեցի Լենային: Ավելի ճիշտ, մեզ ծանոթացրեցին համադա-սարանցիները՝ քաղաքացի աղջիկ, խելացի ընտանիքից։Ընկերներս նախանձում էին, որ ինձ հաջողվել է նվաճել նմա սիրտը: Ժամանակը թռավ,նրա հետ մեր հարաբերությունները զարգացան, և մի օր նա առաջարկեց համա-տեղ կյանք սկսել:
Դրան ես պատրաստ չէի, բայց նա սպառնաց բաժանվել, և ես ստիպված էի համաձայնվել: Մենք չէինք կարող նրա հետ ապրել,նրա ծնողները հավանություն չտվեցին մեր միությանը,և մնաց միայն իմ սենյակը հանրակացա-րանում:Նա չգիտեր մայրիկիս, և ես չէի շտապում նրանց ծանոթացնել: Ես ամաչում էի ներկայացնել մայրիկիս, ծանր կյանքով ապրած կինը և խելացի թավջութակահարների ընտանիքը, նրա մայրն ակնհայտորեն ավելի լավ տեսք ուներ: Դա սխալ էր, բայց ես ոչինչ չէի կարող անել:Անհրաժեշտ էր խոսել մայրիկիս հետ: Ես հիանալի հաս-կանում էի, թե ինչ եմ ասելու, հասկանում էի, որ մտադիր եմ մայրիկիս փողոցում թողնել: Ես սովորականի պես զրույց սկսեցի, այնուհետև անցա բուն թեմային.
— Մայրիկ, ես հանդիպել եմ մի աղջկա, և մենք պատրաստվում ենք միասին ապրել:
— Որդիս, ես շատ ուրախ եմ քեզ համար: Դու հիանալի որոշում ես կայացրել: Ե՞րբ ես մեզ ծանոթացնելու:
— Ոչ այս անգամ. Մայրիկ, իսկ որտե՞ղ ես ապրելու դու:
— Ես … ես … կվերադառնամ մեր հայրենի երկիրը և կապրեմ մեր հարևան Կարինեի հետ: Մի անհանգստա-ցիր:
— Բայց ինչքա՞ն կարելի է այնտեղ ապրել: Եվ դա հավանաբար անվճար չի՞ լինի:
— Մորաքույրդ միայնակ է ապրում և հարևանի կարիք ունի: Փող պետք չէ, տղաս: Ավելի լավ է քեզ համար ինչ-որ բան խնայիր և գնիր, լավ կեր, ծախսիր ընկերուհուդ վրա: Հենց աշխատանք գտնեմ, կփորձեմ գումար ուղար-կել քեզ:
— Լավ, մայրիկ, ուրեմն քեզ ճանապարհեմ վա՞ղը:
— Վաղը, տղաս: Վաղը։ Պառկիր քնելու:
Մորս աչքերում նկատեցի մի անցողիկ ցավ, որը նա չէր կարող թաքցնել: Նա հստակ փորձում էր թաքցնել ցավն ու արցունքները՝ փորձելով չնեղացնել ինձ: Հասկանում էի, որ վերջին մարդու պես եմ գործում: Ես մորս ուղար-կեցի անծանոթ ինչ-որ տեղ, առանց փողի, առանց ապաստանի, արթրիտով հիվանդ: Ինչպե՞ս է նա գոյատևելու: Ես հիանալի տեղյակ էի, որ մորաքույրս չի սիրում մարդկանց և դժվար թե համաձայնի ապրել նրա հետ: Բայց ես պարզապես ուզում էի հնարավորինս արագ ազատվել նրանից:
Սերը փակել էր աչքերս: Ես գնացի քնելու.Առավոտյան մայրս չարթնացրեց ինձ: Ես սովոր էի, որ մայրիկս ամեն օր նախաճաշից առաջ արթնացնում է ինձ: Բացելով աչքերս` ես հասկացա, որ նա այլևս չկա: Մայրիկը գնաց ու չի վերադառնա: Նրա իրերը պահարանում չէին, կոշիկները մուտքի մոտ էին, իսկ ներքնակը կոկիկ հավաքված: Նա սեղանին գրություն էր թողել.
«Որդիս, մի անհանգստացիր իմ մասին, ես լավ կլինեմ: Ես նույնիսկ չէի նկատում, թե ինչպես ես հասունացել: Գիտեմ, որ դու ամաչում ես ինձանից, ես հասկանում եմ քեզ: Ասա ընկերուհուդ, որ դու մայր չունես, այդ դեպ-քում քեզ հարկավոր չի լինի ինձ ներկայացնել: Սիրելիս, մաղթում եմ քեզ երջանկություն և սեր: Եղիր երջանիկ որդիս, երբեք մի կրկնիր իմ ճակատագիրը: Եթե երբեւէ օգնության կարիք ունենաք կամ ինչ-որ բան պատահի, կապվիր մորաքրոջդ հետ: Ես այնտեղ կլինեմ »:
Կարդացածիցս աչքերս արցունքով լցվեցին, ինձ մոտ ահավոր զգացողություն էր: Ես սկսեցի կարոտել մայրի-կիս, գիտեի, որ նա փողոցում է մնացել, անօթևան, անօգնական և ամբողջովին հիվանդ: Բայց չինչ չէի կարող ետ բերել, և իմ Լենկան պատրաստ էր տեղափոխվել ինձ մոտ:
Այսպիսով, ես և Լենան միասին ապրեցինք, շատ շուտով մենք ամուսնացանք:Սկզբում ուզում էի մայրիկիս հար-սանիքին հրավիրել, բայց միտքս փոխվեց, նա ինքն էր առաջարկել, որ չասեմ իր գոյության մասին: Ես հենց դա էլ արեցի: Այդ դեպքից հետո ես չփորձեցի փնտրել նրան, անընդհատ տարատեսակ բաներ էին առաջ գալիս, և ես պարզապես նրա համար ժամանակ չունեի: Աղջկաս լույս աշխարհ գալուց հետո ես հասկացա, թե ինչ է ծնող լինելը: Ես Լենային պատմեցի ամեն ինչ մայրիկիս և նրա հետ արածի մասին:
-Իսկ հիմա ի՞նչ է, ուզում ես գտնե՞լ նրան:
Հարցրեց Լենան կատաղի ձայնով.
— Ոչ, Լենա: Ես պարզապես ուզում էի իմանալ` արդյոք նրա մոտ ամեն ինչ լավ է, և վերջ:
— Իսկ մի գուցե մայրիկիդ տու՞ն էլ բերես: Որտեղից ես պետք է իմանամ, թե որտեղ է նա թափառել այսքան տարի և ինչպիսի հիվանդություններ է նա բերելու մեր տուն: Մտածիր քո երեխայի մասին, նա նորածին է, և նրա համար վտանգավոր է օտարների հետ լինելը:
— Նա օտար չէ, այլ իր տատիկը: Լենա ասա այն, ինչ ուզում ես, բայց ես պետք է համոզվեմ, որ նա իրեն լավ է զգում:
Մի քանի շաբաթ որոնումներից հետո ես կարողացա գտնել նրան: Պարզվեց, որ մորաքույրս մեր քաղաք տեղա-փոխվելուց անմիջապես հետո մահացել է, և մայրս չէր կարողացել գնալ նրա մոտ: Ես հարցեր տվեցի մեր բոլոր հարևաններին, բայց ոչ ոք նրան չէր տեսել: Վշտից ու կարոտից ես գնացի մեր գետի մոտ, որտեղ մայրս ինձ սո-վորեցրել է լողալ, մոտակայքում ծառ էր աճել, և մենք նրա հետ թռչնանոց էինք կառուցել: Թռչնանոցը ստուգե-լուց հետո ես գտա ճմրթված ու հին նամակ, ես անմիջապես հասկացա, որ դա իմ մորից է: Նա գրել էր հետևյալը.
«Որդյակ, եթե կարդում ես այս նամակը, նշանակում է, որ դու դեռ իմ կարիքն ունես, և ինձ ես փնտրում: Հուսով եմ՝ լավ ես և ինձ ես փնտրում՝ համոզվելու համար, որ լավ եմ: Մի անհանգստացիր ինձ համար, ես ապրում եմ ծերանոցում, որը գտնվում է քո համալսարանից երկու փողոց հեռու: Ես հաճախ էի տեսնում քեզ, դու երջանիկ էիր և ես չէի ուզում անհանգստացնել քեզ »:
Ես բարձրացա և նստեցի մեքենան: Եվ չէի կարող պատկերացնել, որ այս ամբողջ ընթացքում նա կողքիս է եղել: «Հույս» անունով ծերանոցում ինձ տեղեկացրին,որ մայրս իրենց մոտ է,որ նրան գտել են ձմռանը՝ փողոցում գու-մար մուրալիս: Լսածիցս ես սարսափեցի, մայրս գումա՞ր է մուրացել, այն էլ ձմռա՞նը: Որտե՞ղ եմ եղել ես այս ամ-բողջ ընթացքում: Նույն հարցերն ինձ տվեց նաև մի բուժքույր, որն աշխատում էր այնտեղ, և ես չէի կարողանում գտնել պատասխանները: Այսքան տարի անց ես հույս ունեի, որ մայրս ինձ կների, և երբ ես բացեցի նրա սենյա-կի դուռը, շատ զարմացա: Նա ծերացել էր, ցնցոտիներ էր հագնվել և նույնիսկ ինձ վրա ուշադրություն չէր դարձ-նում:
— մայրիկ: Մայրիկ, ես եմ։
Արցունքները թույլ չէին տալիս արտասանել այն ամենը, ինչ պահում էի հոգուս մեջ: Երբ ես արցունքներ էի թա-փում նրա ծնկներին, ես չէի կարողանում բարձրացնել աչքերս: Ամոթ էր նայել նրա աչքերին: Նա նույնպես լա-ցում էր և շոյում գլուխս:
— Իմ սիրելի որդի: Դու գտար ինձ. Ես սպասում էի քեզ, սպասում էի և հավատում էի, որ կգտնես ինձ:
— Մայրիկ, արի գնանք տուն։
— Տու՞ն։ Բայց ես տուն չունեմ։
— Մայրիկ դու տուն ունես: Դու թոռնուհի ունեդ, և ես քեզ կծանոթացնեմ նրա հետ։
Մենք գնացինք մեր տուն, և ես ափսոսում էի, որ նախապես չէի խոսել Լենայի հետ: Նա նույնիսկ չբարևեց մորս: Նա սկսեց բղավել և մեղադրել հենց շեմին, նա խնդրեց մայրիկիս հեռանալ:
— Ի՞նչ ես անում այստեղ։ Ո՞վ ես դու։ Նա մայր չունի, մայրը երաժիշտ էր և մահացել է հյուրախաղերի ժամանակ ջրհեղեղի արդյունքւմ:
Իմ խեղճ մայրիկ, որքան դաժան էի ես: Չկարողանալով զսպել զայրույթս՝ ապտակեցի Լենային և ասացի, որ բա-ժանվումեմ նրանից:Նա անմիջապես սպառնաց,որ ես չեմ տեսնի մեր դստերը,բայց ինձ այլևս չէր հետաքրքրում: Ես չէի կարող ինձ ներել այն ամենի համար, ինչ արել եմ այն մարդու հանդեպ, ով ինձ ավելի շատ էր սիրում: Ըն-դամենը մի քանի րոպեն կարող է ընդմիշտ փոխել մարդու կյանքը, պարզապես մի քանի րոպեյվա վիճաբանութ-յունիցհետո Լենայի հետ և չէի էլ նկատել, թե ինչպես է մայրս հեռացել:
Մուտքից դուրս ցատկելով՝ ես խելագարի պես նրան էի փնտրում, սիրտս բաբախում էր շատ արագ: Մի խումբ մարդիկ հավաքվել էին իմ առջև, մի ծեծված մեքենա, և մայրս պառկած դրա կողքին: Սա իմ պատիժն է, և ես պետք է դրանով ապրեմ: Աշխարհում ոչ մի սեր չի կարող փոխարինել մոր սիրուն: Քեզ ոչ ոք երբեք չի սիրի ավե-լի շատ, քան քո մայրը: Ոչ ոք մտովի չի զոհի իր կյանքը քեզ համար, քո մայրից բացի: Այս կինը մի անգամ ընտ-րեց ինձ, ոչ թե նոր կյանքը, իսկ ես ամենաերջանիկ մարդն էի, քանի որ հնարավորություն ունեցա այդպիսի հի-անալի մարդուն մայր կոչել:
Մեղքով ու ցավով եմ ես ապրում ամեն օրս: Ինձ ոչ մի բան պետք չէ և ոչ մեկի պետք չեմ, ամեն ինչ իմ մեղքն է: Եվ ինձ համար իմաստ չունի շարունակել շնչելը, հոգու մեջ այդպիսի ծանրությամբ անհնար է ապրել:Եթե Դուք երբևէ մտածել եք Ձեր մայրերի մասին, հիշեք, որ հարաբերություններն ու ամուսնությունը փոփոխական և փո-խարինելի բան են, բայց միայն մայրն է ընդունակ մեծ սեր ունենալ իր երեխայի հանդեպ: Եթե Դուք հնարավո-րություն ունեք մայրիկ կանչելու, ապա Դուք աշխարհի ամենաերջանիկ մարդն եք: Հոգ տարեքլ մայրերի, հայ-րերի, ծնողների մասին: Գնահատեք նրանց, քանի որ հետո արդեն ուշ կլինի և անօգուտ: Դուք ինքներդ չեք կարողանա ներել Ձեզ:
