Օրգանիզմում խանգարումների ի հայտ գալու դեպքում մարդիկ սովորաբար նկատում են որոշ տհաճ ախտանշաններ, որոնց, ցավոք, հաճախ ուշադրություն չեն դարձնում: Փոխարենը նրանք այդ ախտանաշանները վերագրում են այլ խնդիրներին:
Սակայն երբեմն ինքնազգացողության վատացման պատճառը վահանաձև գեղձի աշխատանքի խանգարումներն են լինում, որոնց դեպքում հարկավոր է անմիջապես միջոցներ ձեռնարկել:
Վահանաձև գեղձը թիթեռի ձև ունեցող ոչ մեծ օրգան է, որը գտնվում է պարանոցի առջևի հատվածում: Այս գեղձի հիմնական գործառույթը մարդու կենսագործունեության տարբեր գործընթացները (նյութափոխանակություն, աճ, սրտամկանի կծկումների հաճախականություն և այլն) վերահսկող հորմոններ արտադրելն է:
Չնայած, որ այդ ախտանշաններից շատերը կարող են վկայել նաև առողջական այլ խնդիրների մասին, հայտնի է, որ մոլորակի բնակչության մոտ 10%-ի մոտ կան վահանաձև գեղձի աշխատանքի այս կամ այն խանգարումներ:
Վահանաձև գեղձի խանգարումներն ավելի շատ հանդիպում են կանանց մոտ, հատկապես՝ 40 տարեկանից բարձր կամ վերջրերս երեխա լույս աշխարհ բերած կանանց մոտ:
Վահանաձև գեղձի գործառույթի խանգարումների դեպքում առաջանում է.
- Հիպերթիրեոզ. գեղձը սկսում է ավելի շատ հորմոն արտադրել, քան մարդուն է անհրաժեշտ:
- Հիպոթիրեոզ. հորմոններն անհրաժեշտ քանակությամբ չեն արտադրվում:
Երկու դեպքում էլ գործընթացին մասնակցում է նաև մարդու իմունային համակարգը և օրգանիզմում սկսում են արտադրվել հակամարմիններ, որոնք խանգարում են վահանաձև գեղձի աշխատանքին: Այդ խանգարումները հայտնաբերելու համար հարկավոր է շատ ուշադիր լինել և հետևել մարդու ֆիզիկական ու հուզական վիճակին:
Խանգարումներից յուրաքանչյուրն իրեն հատուկ ախտանշաններն ունի, որոնք էլ սովորաբար ստիպում են մարդուն դիմել բժշկի օգնությանը:
Հիպերթիրեոզի ախտանշանները
Երբ մարդու վահանաձև գեղձն ավելի շատ հորմոն է արտադրում, քան անհրաժեշտ է նորմալ կենսագործունեության համար, ապա խոսքը հիպերթիրեոզի մասին է: Այս դեպքում մետաբոլիկ ինդեքսը բարձրանում է: Այս ամենի հետևանքով նկատվում են այնպիսի ախտանշաններ, ինչպիսիք են.
- սրտամկանի կծկումների հաճախականության արագացումը,
- զարկերակային ճնշման բարձրացումը,
- նյարդային լարվածությունը, տագնապի զգացումն ու անքնությունը,
- ախորժակի կտրուկ լավացումը կամ քաշի կորուստը,
- մազերի ու եղունգների թուլությունն ու փխրունությունը,
- մկանային հոգնածությունը,
- առատ քրտնարտադրությունը, զգայունությունը բարձր ջերմաստիճանի և շոգի հանդեպ,
- տեսողության խանգարումը,
- դաշտանային ցիկլի անկանոնությունը,
- աղիները հաճախ դատարկելու ցանկությունը,
- դողը:
Հիպոթիրեոզի ախտանշանները
Հիպոթիրեոզը 4 անգամ ավելի հաճախ է անհանգստացնում մարդկանց, քան հիպերթիրեոզը: Այս խանգարումը բնորոշվում է ոչ բավարար քանակությամբ հորմոնների արտադրությամբ: Հիպոթիրեոզի դեպքում հիվանդի մոտ կարող են նկատվել այնպիսի ախտանշաններ, ինչպիսիք են.
- մշտական հոգնածությունը,
- ցրտի հանդեպ անհանդուրժողականություն,
- ախորժակի կորուստը և քաշի ավելացումը,
- օրգանիզմում հեղուկի կուտակումը,
- զարկերակային ճնշման բարձրացումը,
- մաշկի չորությունն ու սառնությունը
- չոր ու բարակ մազերը և փխրուն եղունգները,
- հիշողության վատացումը և խնդիրները՝ կապված ուշադրության կենտրոնացման հետ,
- շարժումների և խոսքի դանդաղումը,
- դաշտանային ցիկլի խանգարումները,
- հոդացավերը,
- թուլությունն ու քնկոտությունտ:
Ինչպես պարզել, որ վահանաձև գեղձի գործառույթները խանգարված են
Բացի վերոնշյալ ախտանշաններից, կա ևս մի պարզ մեթոդ՝ վահանաձև գեղձի առողջական վիճակը ստուգելու համար: Այս «բուժզննումը» կարելի է անցկացնել տնային պայմաններում՝ հասարակ հայելու օգնությամբ:
Հարկավոր է վերցնել հայելին և ուշադիր նայել պարանոցի դիմացի հատվածի ստորին մասին՝ ձայնալարերի և անրակների միջև:
Գլուխը ետ տանել և ուշադիր հետևելով վահանաձև գեղձի հատվածին՝ մի բաժակ ջուր խմել: Եթե ջուրը կուլ տալու ընթացքում այդ հատվածում նկատվում է կոշտություն կամ ուռուցիկություն, ապա հարկավոր է անպայման դիմել բժշկի օգնությանը:
Եթե վերոնշյալ ախտանշանները չանհետանան, ապա էնդոկրինոլոգը կնշանակի համապատասխան բուժում: Հարկ է հիշել, որ նման խնդիրների դեպքում ամենակարևորը ճիտ ախտորոշումն ու պատշաճ բուժումն են:
Ճիշտ սննդակարգ
Վահանաձև գեղձի աշխատանքի խանգարումն ախտորոշվելու դեպքում հարկավոր է շատ մեծ ուշադրություն դարձնել սննդակարգին, կարգավորել այն և հրաժարվել որոշ սովորություններից: Սա հետագայում կօգնի խուսափել վիճակի վատացումից:
Վահանաձև գեղձի հորմոնների արտադրության համար անհրաժեշտ է յոդ: Այս նյութի պակասը նույնպես կարող է խանգարումներ առաջացնել:
Յոդով հարուստ մթերք է համարվում.
- սխտորը,
- լոբին,
- բնական յոգուրտը,
- պանիր և կաթը,
- ծովային ջրիմուռները,
- բողկը,
- խնձորը,
- նարինջը,
- սոխը,
- արքայախնձոր:
Բացի այդ, ելնելով յուրաքանչյուր հիվանդի առանձնահատկություններից, խորհուրդ է տրվում սննդակարգում փոփոխություններ անելուց առաջ խորհրդակցել դիետոլոգի հետ:
